Moja babcia 86 lat sprawna, wszystko sama potrafila zrobic,wiadomo ze byla coraz slabsza ale byl ok . nagle 5 tyg zaczely sie wymioty, biegunka, lekarz powiedzial ze pewnie grypa jelitowa, babcia poszla do domu, lezala, mama byla caly czas przy niej, minal tydzien a bylo gorzej, okropne badania k Zapamiętywanie, przechowywanie, przetwarzanie informacji i wydobywanie z pamięci angażuje wiele części mózgu. Zaburzenia pamięci pojawiają się najczęściej po uszkodzeniu płatów skroniowych i czołowych mózgu, choć mogą wystąpić także po uszkodzeniu struktur mózgu, które na pierwszy rzut oka nie mają z pamięcią nic Odzyskiwanie tego, co zabrała choroba. Rehabilitacja po udarze mózgu powinna się zacząć natychmiast. To szansa na odzyskanie sprawności (Fot. Diomedia) Udar w jednej chwili może odebrać Jakie są czynniki mogące wywołać udar mózgu? Na chwilę obecną stres to czynnik, który najbardziej wpływa na pracę naszego mózgu. Mózg składa się w 75 proc. z wody, a jego rozmiar może zmniejszyć się właśnie przez stres. Dziś kiedy żyjemy w ciągłym biegu, trudno unikać stresujących sytuacji. Przemijający udar/atak niedokrwienny (transient ischemic attack, TIA), „mini-udar” zdarza się, kiedy dostarczanie krwi do mózgu trwa tylko chwilę. Objawy tego rodzaju udaru są podobne, jak w przypadku zwykłego ataku, ale trwają krótko – od kilku minut do kilku godzin. Po takim udarze człowiek dochodzi do zdrowia w ciągu doby. 2 Niektórzy uważają, że udar mózgu jest związany z nieprawidłową pracą serca, a to nieprawda. Udar mózgu jest powodowany zablokowaniem lub pęknięciem tętnic lub żył w mózgu, a nie w sercu. Chociaż ryzyko wystąpienia udaru jest związane z pracą układu sercowo–naczyniowego, to trzeba pamiętać, że udary zdarzają się w Udar mózgu może być przyczyną śmierci lub niepełnosprawności, ale niektórzy chorzy wychodzą z udaru obronną ręką. Lekarze przekonują jednak, by nie bagatelizować przebytego udaru. Ten stan może bowiem nawracać. Wtórne udary mózgu obserwuje się u chorych w ciągu miesiąca po pierwszym udarze, w ciągu następnego roku, a nawet po pięciu latach od pierwszego udaru.   Pamiętaj, udar może być podstępny! Oprócz powyższych charakterystycznych symptomów, Twój niepokój powinny wzbudzić także poniższe objawy: zaburzenia koordynacji i równowagi (potykanie się, niezgrabne ruchy, wypadanie przedmiotów z rąk) uczucie otumanienia, nagła senność, mglistość umysłu. Stan ostry spowodowane przez całkowite lub częściowe ustaniu przepływu krwi w naczyniach mózgowych, wywołane przez ich zamknięcia lub zwężeniem (udar niedokrwienny mózgu) lub pękania śródmózgowe tętnic kolejnym krwawienia z nich z czaszki (udar krwotoczny) jest bardzo niebezpieczne, co prowadzi do śmierci pacjenta jest znacznie bardziej prawdopodobne niż zawał mięśnia uogólnionego zaburzenia czynności mózgu, którego objawy utrzymują się dłużej niż 24 godziny lub prowadzą wcze-śniej do śmierci i nie mają przyczyny innej niż naczyniowa [6]. Determinantą ok. 80% UM jest zwężenie naczynia pochodzenia zakrzepowo-zatorowego. Współczynnik zapa-dalności na pierwszy w życiu udar mózgu wynosi w USA y2EN0N. Udar mózgu jest bardzo niebezpieczny. Jeśli rozpoznasz pierwsze objawy udaru, naprawdę możesz uratować komuś życie. Pamiętaj! Bez względu na to, czy to udar krwotoczny czy udar niedokrwienny, liczy się każda chwila! Jakie są przyczyny i objawy udaru mózgu. Jak przebiega leczenie pacjentów z udarem? I jak powinna wyglądać rehabilitacja po udarze? Spis treściUdar mózgu - rodzajeUdar mózgu - objawyUdar mózgu - skutkiUdar mózgu - pierwsza pomocUdar mózgu - przyczyny i czynniki ryzykaUdar mózgu - diagnostykaUdar mózgu - leczenieNowoczesne metody leczenia udaru mózgu [wideo]Udar mózgu - rehabilitacja po udarze mózguUdar mózgu - zapobieganie Udar mózgu to nagłe, miejscowe zaburzenie krążenia krwi w mózgu. W Polsce co roku udar mózgu dosięga ok. 80 tys. osób, z czego aż 30 tys. umiera w ciągu miesiąca. Warto zaznaczyć, że ok. 5 proc. z tych 80 tys. jest w młodym wieku. Choć zdecydowana większość pacjentów, którzy mają udar mózgu, to osoby starsze (średnia wieku to 60 lat), to udary zdarzają się także u osób młodych (od 20 do 35 lat). Spośród tych, którym udaje się przeżyć ostrą fazę udaru, 20 proc. wymaga stałej opieki, 30 proc. pomocy w niektórych codziennych czynnościach, zaś 50 proc. pacjentów po udarze mózgu odzyskuje niemal pełna sprawność, jest samodzielna, może wrócić do pracy. Ale powrót do zdrowia po udarze zależy od tego, jak szybko chorzy trafi pod specjalistyczną opiekę. Niedokrwione neurony obumierają w tempie 1,8 mln na minutę. Z każdą minutą obumiera więc część mózgu. A więc życie i zdrowie naszych bliskich często zależy od tego, czy w chwili zagrożenia pacjent, a przede wszystkim osoby w jego otoczeniu będą potrafiły właściwie i szybko zareagować. Poradnik Zdrowie: udar mózgu - przyczyny, objawy Udar mózgu - rodzaje udar niedokrwienny Udar niedokrwienny mózgu, inaczej zawał mózgu, to najczęściej występująca postać udaru mózgu. Stanowi 70-80% wszystkich jego przypadków. Jego przyczyną jest niedokrwienie, czyli nagłe zatrzymanie dopływu krwi do mózgu. Do niedokrwiennego udaru mózgu dochodzi, gdy skrzep krwi lub blaszka miażdżycowa zatka wnętrze naczynia, które doprowadza krew do mózgu. udar krwotoczny Udar krwotoczny mózgu powstaje wskutek rozerwania naczynia mózgowego, powodując wynaczynienie krwi w obrębie mózgowia. Krew poza naczyniami całkowicie niszczy tkanki, z którymi się styka. Stanowi ok. 15% przypadków udaru mózgu. Wyróżnia się dwa rodzaje udaru krwotocznego: a) krwotok śródmózgowy - powstaje w wyniku pęknięcia tętniczki mózgowejb) krwotok podpajęczynówkowy - to wylanie się krwi do przestrzeni otaczającej mózg udar żylny Jest wynikiem zakrzepicy żył mózgowych lub zatok żylnych opony twardej. Występuje bardzo rzadko. mikroudar (mały udar, mini udar) Miniudar (inaczej mały udar, mini udar, przemijające niedokrwienie mózgu) to schorzenie związane z nagłym zaburzeniem dostarczania krwi do mózgu. Chociaż objawy ustępują dość szybko, nawet w ciągu godziny, mogą wystąpić kilkakrotnie i są zwykle zwiastunem dużego udaru. Szacuje się, że u co piątej osoby po miniudarze prawdziwy udar może wystąpić w ciągu kilku dni lub tygodni. Udar mózgu - objawy Objawy udaru mózgu nie u każdego pojawiają się od razu. Najpierw mogą wystąpić objawy ostrzegawcze. Jest to tzw. mały udar, znany także pod nazwą przemijającego niedokrwienia mózgu. Objawy małego udaru utrzymują się zwykle 15-60 minut, najdłużej 24 godziny i same ustępują całkowicie. Co piąty chory ma objawy ostrzegawcze, zanim zachoruje na udar dokonany. Objawy udaru mózgu to:² niedowład, porażenie lub zaburzenia czucia połowicze (występujące tylko po jednej stronie ciała) zaburzenia mowy (mowa niewyraźna, bełkotanie, utrata zdolności mówienia, trudności w zrozumieniu mowy) zaburzenia widzenia – charakterystyczne jest niedowidzenie na jedno oko lub niedostrzeganie połowy pola widzenia (prawej lub lewej). Może pojawić się także podwójne widzenie zawroty głowy i bóle głowy z uczuciem wirowania otoczenia, z towarzyszącymi nudnościami, wymiotami zaburzenia równowagi - Najczęstsze objawy w tzw. ostrej fazie udaru mózgu to objawy motoryczne, a więc niedowłady kończyn, ręki lub nogi, albo jednocześnie górnej i dolnej kończyny najczęściej po tej samej stronie - mówi w rozmowie z agencją informacyjną Newseria Lifestyle dr hab. n. med. Jacek Rożniecki, kierownik Kliniki Neurologii, Udarów Mózgu i Neurorehabilitacji Uniwersytetu Medycznego w Łodzi. - Objawem udaru jest także asymetria dolnej części twarzy w zakresie ust. Kącik ust jest obniżony po jednej stronie, fałd nosowo-wargowy wygładzony i to również powoduje bardziej niewyraźną mowę. - Kolejnym objawem świadczącym o tym, że mamy do czynienia z udarem mózgu, są zaburzenia mowy i problemy z porozumiewaniem się - dodaje dr Rożniecki. - Rzadziej występują takie objawy jak np. podwójne widzenie [...] Czasami mogą wystąpić zawroty głowy i zaburzenia równowagi, zaburzenia chodu. Udar mózgu - skutki Skutki udaru mózgu to:³ niepełnosprawność ruchowa (25‒50% przypadków) - zwłaszcza niedowład połowiczy, a także zaburzenia napięcia mięśniowego zaburzenia procesów poznawczych (30‒35% przypadków) zaburzenia pamięci otępienie zaburzenia koncentracji uwagi zaburzenia postrzegania zaburzenia emocjonalne (25‒60% przypadków) - apatia lub depresja przymusowy śmiech lub płacz stany maniakalne napady lęku lub lęk uogólniony napady padaczkowe (3‒30% przypadków) - napady wczesne lub późne powikłania ogólnoustrojowe zakażenia dróg moczowych odleżyny zapalenia płuc powikłania zakrzepowo-zatorowe ograniczenie aktywności społecznej (zależnie od stopnia niesprawności) - utrata dotychczasowego statusu społecznego, obniżenie stopy życiowej, izolacja od otaczającego świata Udar mózgu - pierwsza pomoc Jeżeli dostrzeżesz ww. objawy u bliskiej ci osoby, poproś, aby: uśmiechnęła się - jeśli widzisz, że podnosi tylko połowę ust, druga część twarzy może być porażona jednocześnie podniosła nad głowę obie ręce - Gdy nie może tego zrobić, masz dowód, że niedowład objął połowę ciała powtórzyła proste zdanie, np. dziś jest ładna pogoda. Jeśli mówi niewyraźnie lub wcale nie może wykrztusić słowa, może to oznaczać udar Wtedy postępuj wg. następującej instrukcji: 1. wezwij pogotowie ratunkowe, nie podawaj poszkodowanemu ani picia, ani jedzenia 2. jeśli poszkodowany jest przytomny, ułóż go w wygodnej dla niego pozycji 3. jeśli poszkodowany jest nieprzytomny, ułóż go w pozycji bocznej ustalonej Udar mózgu - przyczyny i czynniki ryzyka Wśród czynników ryzyka udaru mózgu wyróżnia się te niemodyfikowalne (na które nie mamy wpływu) i czynniki ryzyka, na które mamy wpływ. Najważniejszy i najczęstszy czynnik ryzyka udaru mózgu to nadciśnienie tętnicze. Ustawienie ciśnienia tętniczego w granicach ideału (120/80 mm Hg) obniża ryzyko udaru aż o 30-40 proc. Czynniki ryzyka, na które nie mamy wpływu Czynniki ryzyka, na które mamy wpływ wiek (powyżej 55 lat – nie oznacza to, że młode osoby nie zapadają na udar, tylko że częstość występowania udarów rośnie z wiekiem) płeć (częściej u kobiet niż u mężczyzn) rasa (częściej chorują osoby rasy czarnej) czynniki genetyczne nadciśnienie tętnicze choroby serca migotanie przedsionków wady serca palenie papierosów cukrzyca choroby naczyń (zwłaszcza zaawansowana miażdżyca) zaburzenia gospodarki lipidowej otyłość lub duża nadwaga zespół bezdechu sennego nadużywanie alkoholu Warto wiedzieć, że istnieją czynniki ryzyka udaru typowe dla kobiet. Naukowcy z Brigham and Women's Hospital w Bostonie (USA)1 zbadali potencjalne czynniki ryzyka udaru, które są unikalne właśnie dla kobiet:¹ poziomy hormonów, a konkretnie niski poziom dehydroepiandrosteronu (DHEA) hormonalna terapia zastępcza antykoncepcja hormonalna - przyjmowanie doustnego estrogenu lub złożonych doustnych środków antykoncepcyjnych wczesny wiek pierwszej miesiączki (mniej niż 10 lat) wczesny wiek menopauzy (poniżej 45 lat) powikłania ciążowe cukrzyca ciążowa stan przedrzucawkowy nadciśnienie tętnicze w czasie ciąży lub bezpośrednio po niej Naukowcy zwracają uwagę, że nie każda kobieta, u której występuje jeden lub więcej czynników, będzie miała udar mózgu. Jednak, ich zdaniem, lekarze powinni zwrócić szczególną uwagę na takie pacjentki. Udar mózgu - diagnostyka Pacjent z udarem mózgu powinien trafić jak najszybciej na oddział neurologiczny, dysponujący tomografem komputerowym, aby w ciągu kilku godzin otrzymać specjalistyczną pomoc. Badanie tomograficzne jest niezwykle ważne, ponieważ pozwala zobaczyć obszar mózgu dotknięty choroba i określić jej rodzaj. Jeśli nie można wykonać tomografii, robi się punkcje lędźwiową, czyli pobiera specjalną igłą płyn mózgowo-rdzeniowy. USG dopplerowskie pozwala ocenić stan tętnic szyjnych, które mogą być zablokowane przez zator. Sprawdza się również poziom krzepliwości krwi. Jeżeli chory jest przytomny, wykonuje się też badanie neurologiczne (sprawdza się poprawność odruchów, ocenia siłę i sprawność mięśni, bada reakcje źrenic na światło). To wszystko pozwala precyzyjnie wyznaczyć obszar zniszczenia mózgu. Udar mózgu - leczenie W przypadku udaru krwotocznego jest mało metod skutecznego leczenia, jednak w przypadku udaru niedokrwiennego jest duża szansa na wyleczenie, o ile pacjent szybko trafi do szpitala. W przypadku udaru niedokrwiennego mózgu podaje się lek, który rozpuszcza skrzeplinę. Szybka i skuteczna interwencja daje pacjentowi szanse na odzyskanie mowy i siły mięśniowej w porażonych w dużym stopniu zapobiec uszkodzeniu mózgu, jeśli pacjent trafi do szpitala w ciągu ok. 2 godzin od wystąpienia udaru. Jest jeszcze szansa na udrożnienie zamkniętego naczynia mózgowego i przywrócenie krążenia w obszarze, który wprawdzie jest niedokrwiony, ale wciąż jeszcze żywy. Po 5–6 godzinach dochodzi do trwałych i nieodwracalnych zmian w tym obszarze mózgu, który uległ niedokrwieniu. Jeżeli chory otrzyma lek w ciągu ok. 3 godzin od wystąpienia objawów udaru, istnieją duże seanse na zminimalizowanie neurologicznych powikłań choroby, głównie niedowładów i zaburzeń mowy. Zazwyczaj chory leży w szpitalu 3 tygodnie. To czas, który decyduje o przyszłości, czyli sprawności intelektualnej i fizycznej. To też okres, gdy najszybciej przebiega regeneracja organizmu. Później wszystkie zmiany cofają się znacznie wolniej. Ważna jest także odpowiednia dieta po udarze. Badania wykazują, że u części pacjentów o przebytym udarze stwierdza się cechy niedożywienia, które istotnie zwiększa ryzyko występowania powikłań po udarze, takich jak, np. infekcje i odleżyny. Utrata masy mięśniowej utrudnia podjęcie skutecznej rehabilitacji i przedłuża czas pobytu chorego w szpitalu. Niedożywienie zmniejsza szanse na odzyskanie sprawności po udarze, zwiększa też ryzyko zgonu. Nowoczesne metody leczenia udaru mózgu [wideo] W Polsce stosuje się coraz więcej nowoczesnych metod leczenia udaru mózgu, ponieważ dotyka ona w naszym kraju aż 70 tys. osób rocznie. Pierwszym etapem leczenia udaru mózgu jest przywrócenie krążenia u osoby, która go przeszła. Jedną z metod, za pomocą których się to udaje jest mechaniczna trombektomia. O nowoczesnych metodach leczenia udaru mózgu opowiada dr hab. n. med. Adam Kobayashi z Instytutu Psychiatrii i Neurologii w Warszawie. Udar mózgu - rehabilitacja po udarze mózgu Rehabilitacja po udarze mózgu rozpoczyna się w oddziale neurologicznym lub udarowym często już w dniu przyjęcia do szpitala i jest kontynuowana w oddziale rehabilitacyjnym, w przychodni lub – jeśli zachodzi taka konieczność – w domu chorego. Rehabilitacja jest szansą dla wielu pacjentów dotkniętych udarem mózgu na powrót do normalnego i aktywnego życia. Udar mózgu - zapobieganie 1. Kontrola ciśnienia tętniczego - zaleca się utrzymywanie wartości ciśnienia tętniczego poniżej 140/90 mm Hg, a u osób obciążonych cukrzycą i chorobami nerek do 130/80 mm Hg 2. Nie pal tytoniu i nie pij alkoholu 3. U osób pijących alkohol zaleca się ograniczenie jego spożycia najwyżej do 2 drinków dziennie u mężczyzn i 1 u kobiet. 4. Zwiększ aktywność fizyczną - skutkuje to zmniejszeniem zapadalności na schorzenia sercowo-naczyniowe, także udar mózgu. Rekomendowany jest regularny wysiłek fizyczny, umiarkowanie intensywny, przez min. 30 minut dziennie (szybki marsz, jogging, jazda na rowerze, aerobik). 5. Stosuj dietę ubogą w sód i bogatą w potas (sprzyja redukcji nadciśnienia tętniczego), częste spożywanie owoców i warzyw oraz ograniczenie tłuszczów zwierzęcych. 6. Trzymaj wagę ciała w normie. Jeśli masz nadwagę lub otyłość, zrzuć zbędne kilogramy - szczególnie, że jest otyłość lub nadwaga jest powiązana z innymi czynnikami ryzyka jak nadciśnienie tętnicze, hiperlipidemia, cukrzyca. 7. Kontroluj poziom cukru we krwi 8. Ogranicz stres Fot. / Opublikowano: 11:09Aktualizacja: 00:23 Udar mózgu to stan zagrażający życiu, dlatego przy jego podejrzeniu należy zapewnić choremu bezpieczeństwo i jak najszybciej wezwać pogotowie ratunkowe. Objawy świadczące o udarze mózgu mogą mieć różne nasilenie, jednak najczęściej są dość udar niedokrwienny może przyczynić się do powstania niedowładu mięśni twarzy lub kończyny górnej, drętwienia, problemów z widzeniem i chodzeniem. Co to jest udar mózgu, kto jest narażony na jego wystąpienie i jak rozpoznać objawy alarmowe? Udar mózgu – definicja Udar mózgu – statystykiUdar mózgu – czynniki ryzyka Udar mózgu – rodzaje i przyczyny Udar mózgu – objawy alarmowe Udar mózgu – objawy Udar mózgu – leczenie Czy można zapobiec udarowi mózgu? Udar mózgu – definicja Zgodnie z definicją udar to nagłe, ogniskowe, naczyniopochodne uszkodzenie ośrodkowego układu nerwowego, które prowadzi do zaburzenia czynności mózgu. Stan ten utrzymuje się powyżej 24 godzin, skutkuje niewydolnością krążenia krwi i śmiercią komórek nerwowych. Rozpoznaje się go u pacjentów z widocznymi w badaniach obrazowych ogniskami zawałowymi. Jeśli w ciągu doby ustąpia ogniskowe objawy neurologiczne, a badania neuroobrazowe nie uwidocznią ogniska niedokrwiennego, u chorych stwierdza się przemijający napad niedokrwienia mózgu (transient ischemic attack – TIA). W przestrzeni zakupowej HelloZdrowie znajdziesz produkty polecane przez naszą redakcję: Odporność Naturell Czosnek Max Bezzapachowy, 90 kapsułek 17,39 zł Zdrowie umysłu, Odporność, Good Aging, Energia, Beauty Wimin Zestaw z głębokim skupieniem, 30 saszetek 139,00 zł Odporność Estabiom Baby, Suplement diety, krople, 5 ml 28,39 zł Odporność Bloxin Żel do jamy ustnej w sprayu, 20 ml 25,99 zł Odporność Naturell Uromaxin + C, 60 tabletek 15,99 zł Udar mózgu – statystyki Udar mózgu to bardzo poważny problem medyczny. Rocznie pojawia się on u 177/100 tys. mężczyzn i 125/100 tys. kobiet w Polsce, a w skali Europy wykrywany jest u 1,1 mln mieszkańców. Udar stanowi jedną z głównych przyczyn śmiertelności – w Europie z powodu chorób naczyń mózgowych umiera ok. 100 000 osób rocznie. Aż 80% wszystkich przypadków stanowi udar niedokrwienny mózgu. Jak wynika z obserwacji, zapadalność na udar mózgu jest wyższa u mężczyzn niż u kobiet. Udar mózgu – czynniki ryzyka Prawdopodobieństwo wystąpienia udaru mózgu zwiększa się wraz z wystąpieniem czynników ryzyka udaru takich jak: cukrzyca, nadciśnienie tętnicze krwi, wysoki poziom cholesterolu LDL i triglicerydów, dyslipidemia palenie papierosów, nadmierne spożywanie alkoholu otyłość, przewlekły stres, choroby serca, przyjmowanie doustnych środków antykoncepcyjnych, szczególnie przez kobiety powyżej 35 roku życia. Udar mózgu – rodzaje i przyczyny Wyróżnia się dwa podstawowe rodzaje udaru mózgu: Udar niedokrwienny serca. Stanowi 4/5 wszystkich przypadków udarów. Powstaje w wyniku zamknięcia tętnicy i zmniejszenia dopływu krwi do mózgu. Przyczynia się do niego miażdżyca tętnic szyjnych i kręgowych, udar zatokowy spowodowany nadciśnieniem tętniczym, zatory związane z migotaniem przedsionków i wadami zastawkowymi oraz zaburzenia kurczliwości i układowe zapalenia naczyń. Udar krwotoczny, określany też jako wylew krwi do mózgu. Jest skutkiem wieloletniego nadciśnienia tętniczego, które przyczynia się do tworzenia się mikrotętniaków. Inną przyczyną udaru krwotocznego jest pęknięcie tętniaka lub naczyniaka powstałych w wyniku wad wrodzonych. Udar mózgu – objawy alarmowe Objawy udaru mózgu mogą pojawić się nagle i być niebezpieczne w skutkach, jeśli nie zostanie udzielona szybka pomoc. Warto je znać, by wiedzieć, kiedy zareagować – czas jest w tym przypadku niezwykle istotnym czynnikiem. Do pierwszych objawów udaru mózgu, nazywanych też objawami przepowiadającymi należą: porażenie nerwu twarzowego, asymetria twarzy (np. opadanie kącika ust, powieki) osłabienie/niedowład kończyny górnej lub dolnej, zaburzenia widzenia, zaburzenia mowy, zaburzenia równowagi, nagły, silny ból głowy. Należy pamiętać, że, nawet jeśli takie objawy nie są bardzo nasilone, po czym dochodzi do ich ustąpienia, nie należy ich bagatelizować. Ustąpienie symptomów może świadczyć o tym, że doszło do mini udaru czy przemijającego incydentu niedokrwiennego. Charakterystyczne objawy miniudaru to osłabienie mięśni, trudności w mówieniu, zawroty glowy, omdlenia. Statystycznie w ciągu miesiąca od incydentu udarowego może dojść do wystąpienia poważnego udaru. Dlatego też niewielkie nasilenie objawów należy traktować jako sygnał alarmowy, że w układzie krążenia mózgu dzieje się coś złego. Objawy typowe dla udaru mózgu można łatwo rozpoznać. U chorego dochodzi do nagłego wykrzywienia twarzy i porażenia połowiczego. Jeśli poprosimy poszkodowanego o uśmiechnięcie się, nie będzie mógł tego zrobić, dostrzeżemy też opadający kącik ust. W przypadku prośby o uniesienie ramienia, chory nie wykona w pełni wykonać tego polecenia ze względu na osłabienie mięśni. Utrudniona będzie też rozmowa – usłyszymy nieadekwatne odpowiedzi na pytania. Czasem pojawiają się też nietypowe objawy udaru mózgu takie jak: ruchy mimowolne, izolowane zaburzenia świadomości oraz zespoły nerwów obwodowych. W zależności od tego, jaka tętniczka uległa zamknięciu, takie będą objawy udaru niedokrwiennego, ponieważ każda część mózgu odpowiada za inne funkcje. Jeśli uszkodzeniu uległa tętniczka doprowadzająca krew do półkul mózgowych, może pojawić się niedowład kończyny czy ograniczenie mimiki twarzy po jednej stronie ciała. Ponadto uszkodzeniu mogą ulec obszary odpowiedzialne za czucie, czyli dojdzie do zniesienia czucia bądź nieprawidłowych wrażeń czuciowych jak drętwienia czy osłabienia. Oczywiście nie tylko miejsce, w jakim doszło do uszkodzenia komórek mózgowych ma znaczenie, ale także rozległość obszaru niedokrwienia, czyli średnica tętnicy jaka uległa zamknięciu. Jeśli dotyczy to niewielkich tętniczek, może dojść zaledwie do mini udaru mózgu, którego objawy są lżejsze, czy też przemijającego epizodu niedokrwiennego. Poważniejsze objawy mają miejsce zazwyczaj przy zajęciu tętnic większego kalibru. Poza zaburzeniami ruchu i czucia, w mózgu mogą ulec uszkodzeniu obszary odpowiedzialne za mowę. Afazja, czyli całkowite upośledzenie mowy, najczęściej towarzyszy niedowładowi kończyny górnej po stronie prawej w przypadku osób praworęcznych lub po stronie lewej u leworęcznych. Wśród innych objawów udaru niedokrwiennego mózgu wyróżnia się także zaburzenia widzenia. Objawy związane z niedokrwieniem móżdżku to przede wszystkim zaburzenia równowagi. Niedokrwienie lewej półkuli móżdżku skutkuje przewracaniem się chorego na stronę lewą. W przypadku prawej półkuli odwrotnie. Poza zaburzeniami równowagi pojawiają się także wymioty i zawroty głowy. Udar krwotoczny zazwyczaj daje takie same objawy jak udar niedokrwienny, choć jest rzadszy. Ma jednak cięższy przebieg. Częściej niż w udarze niedokrwiennym pojawia się nagły ból głowy, jak również pojawiają się inne niespecyficzne objawy jak zaburzenia rytmu serca, zaburzenia świadomości, niewydolność serca. Udar mózgu może również objawiać się zaburzeniami emocji, czy pojawieniem się napadów padaczkowych. Udar mózgu – leczenie Kiedy pojawią się objawy udaru mózgu, oznacza to, że tkanka mózgowa uległa uszkodzeniu. Bardzo ważne jest podjęcie szybkiej interwencji (do 3 godzin), ponieważ w przeciwnym razie deficytowe objawy neurologiczne ulegają utrwaleniu i dużo trudniej o rehabilitację i przywrócenie sprawności choremu. Objawy i skutki udaru mózgu są zależne nie tylko od tego, jak szybka będzie interwencja, ale również od tego, jaki obszar mózgu został objęty obszarem niedokrwienia. Pierwsza pomoc przy objawach udaru mózgu, bez względu na to, jakie jest nasilenie objawów klinicznych, wymaga jak najszybszego wezwanie pogotowia ratunkowego. Im mniejsza zwłoka, tym większe prawdopodobieństwo, że chory trafi na oddział udarowy i zostanie zastosowane właściwe leczenie, mające na celu maksymalne ograniczenie szkód, jakie wywołał udar mózgu. Po przybyciu na miejsce, ratownik medyczny ocenia się podstawowe funkcje życiowe pacjenta i podaje sól fizjologiczną. Po przyjeździe do szpitala określa się, jaki rodzaj udaru mózgu nastąpił i wdraża leczenie farmakologiczne. Aby utrzymać prawidłową pracę serca, podaje się leki inotropowe (dobutaminę, dopaminę, noradrenalinę) oraz kontroluje utrzymanie prawidłowego stężenia glukozy we krwi. W ostrej fazie udaru konieczne może być podanie cewnika donosowego lub maski tlenowej, a także dożylnego podania płynów. Pacjent po udarze mózgu przebywa w szpitalu średnio 7-12 dni. Ile żyje się po udarze mózgu? Niestety ok. 30% chorych umiera w ciągu 3 miesięcy po incydencie udarowym, a wielu pacjentów, którzy przeżyli wymaga stałej lub częściowej pomocy w codziennych czynnościach. Czy można zapobiec udarowi mózgu? Większości udarów mózgu można zapobiec prowadząc zdrowy tryb życia. Przede wszystkim należy rzucić palenie i ograniczyć spożycie alkoholu. Ważna jest codzienna aktywność fizyczna i utrzymywanie prawidłowej masy ciała. W diecie nie powinno znajdować się dużo soli, dlatego pacjentom mówi się, że po udarze nie wolno im jeść konserw, produktów wędzonych, słonych przekąsek, dań typu fast food iproduktów bogatych w tłuszcze nasycone. Korzystnie na organizm wpływa za to jedzenie dużej ilości warzyw i owoców oraz produktów pełnoziarnistych. W jadłospisie nie powinno zabraknąć też orzechów i nasion. Zobacz także Bibliografia: Małgorzata Wiszniewska i wsp., „Postępowanie w udarze mózgu. Skrót Wytycznych Grupy Ekspertów Sekcji Chorób Naczyniowych Polskiego Towarzystwa Neurologicznego z 2012 roku”, Polski Przegląd Neurologiczny, 2012, tom 8, nr 4. „Udary mózgu – rosnący problem w starzejącym się społeczeństwie”, Raport Instytutu Ochrony Zdrowia., Warszawa 2016. Treści zawarte w serwisie mają wyłącznie charakter informacyjny i nie stanowią porady lekarskiej. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem. lek. Agnieszka Widera Jestem absolwentką Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach. Po studiach rozpoczęłam staż w Szpitalu Miejskim w Żorach. Ukończyłam też wiele dodatkowych kursów z zakresu dietetyki klinicznej, odżywiania kobiet w ciąży i dzieci, dietetyki w kosmetologii i dietetyki sportowej. Zobacz profil Podoba Ci się ten artykuł? Powiązane tematy: Polecamy Udar mózgu ma miejsce kiedy jakaś część mózgu obumiera na skutek mózgu ma miejsce kiedy jakaś część mózgu obumiera na skutek niedokrwienia. Kiedy jakieś naczynie krwionośne pęka lub zostaje zablokowane przez skrzep, do mózgu nie jest doprowadzana odpowiednia ilość krwi, przez co komórki nerwowe nie maja wystarczająco dużo mózgu jest coraz częstszym problemem na całym świecie i jest związany z nadciśnieniem, zaburzeniami lipidowymi oraz paleniem tytoniu. Udar mózgu – kogo dotyczy?Problem ten dotyka wszystkich, bez względu na płeć, ale ponad połowa śmiertelnych przypadków to kobiety. Poziom ryzyka wzrasta po ukończeniu 55 roku życia i zwiększa się z każdą kolejną jest to, że trudno jest wykryć nieprawidłowości we wczesnym stadium, gdyż podobne objawy mogą wystąpić w przypadku wielu innych chorób. Mimo że objawy zazwyczaj występują nagle, wielu pacjentów tuż przed udarem czuje, że coś jest nie tych objawów nie jest sposobem zapobiegania udarowi, ale może zredukować poziom uszkodzeń w Wysokie ciśnienie krwiPacjenci z wysokim ciśnieniem krwi rzadko zauważają niepokojące objawy, które mogłyby ich ostrzec przed zbliżającym się ciśnienie krwi nie jest monitorowane, występuje większe prawdopodobieństwo udaru mózgu i ciśnienie stopniowo niszczy i nadwyręża naczynia krwionośne w mózgu, przez co mogą one zacząć pękać i krwawić. Bardzo ważne jest, aby regularnie zgłaszać się na badania, szczególnie jeśli jest się w grupie podwyższonego Sztywnienie karkuSztywnienie karku może być wywołane stresem, niewłaściwą postawą lub nadmiernym wysiłkiem. Należy jednak pamiętać, że jedną z przyczyn może być zablokowane lub przerwane naczynie nie możesz dotknąć brodą klatki piersiowej, gdyż pojawia się wówczas ból promieniujący do głowy, koniecznie zgłoś się do lekarza. 3. Silny ból głowyBól głowy to częsty objaw, który może być związany z różnymi przyczynami i bardzo rzadko jest oznaką jakiegoś poważnego jednak dopada cię nagle silny i niewyjaśniony ból głowy, najlepiej udaj się na pogotowie, żeby mógł to sprawdzić lekarz. Silny, pulsujący ból to zazwyczaj objaw nadmiernego ciśnienia tętniczego i w niektórych przypadkach może oznaczać Paraliż jednej połowy ciałaŁączony nierzadko z hipoglikemią, paraliż połowy ciała jest częstym objawem występującym u osób, u których ma za chwilę nastąpić udar. Zazwyczaj ma to miejsce podczas snu, choć czasem zdarza się również tuż przed zaśnięciem. Bardzo często jest to trudno zdiagnozować, ale pod żadnym względem nie wolno ignorować takich Problemy ze wzrokiemOsoby, które mają dobry wzrok, ale nagle zauważają jego pogorszenie lub widzą rozmyty obraz, powinny bez zwłoki skontaktować się z symptom może oczywiście wynikać z bardzo wielu różnych problemów zdrowotnych, ale nie można wykluczyć prawdopodobieństwa udaru Nagłe przemęczenieNagłe obniżenie poziomu energii to zawsze niepokojący objaw. Przemęczenie może wynikać z wielu poważnych nieprawidłowości w organizmie, szczególnie jeśli coś blokuje normalny przepływ tlenu do które dotyka udar mózgu zazwyczaj więcej śpią i mogą nie być świadomi Trudności w chodzeniu i poruszaniu rękamiTrudności w koordynacji ruchu kończyn to częsty objaw nadchodzącego udaru. Nie jest to regułą, ale często się przydarza na kilka chwil przez czujesz silny, nietypowy ból w ramionach, nie czekaj i zgłoś się natychmiast do lekarza. 8. Zawroty głowy i dezorientacjaFaktem jest, że zawroty głowy mogą występować w przypadku różnych chorób, ale nie zawsze muszą oznaczać coś poważnego. Należy jednak powiedzieć o nich objawy muszą być zbadane i pacjent musi zostać poddany leczeniu, szczególnie jeśli mogą u niego występować jakiekolwiek problemy z krążeniem krwi. Podsumowując, nawet jeśli nie jest łatwo wykryć na czas zbliżający się udar, dobrze jest znać objawy, które go będziesz zwracać uwagę na powyższe objawy i zareagujesz w porę, możesz uchronić siebie lub kogoś bliskiego przez tragicznymi skutkami może Cię zainteresować ... Co to jest udar mózgu i jakie są jego przyczyny? Udar mózgu to obumarcie części tego narządu wskutek zatrzymania dopływu krwi do tkanki mózgowej. Wyróżnia się dwa główne typy udaru: niedokrwienny i krwotoczny. Udar niedokrwienny Udar niedokrwienny (ok. 4/5 przypadków udaru mózgu) powstaje wtedy, gdy tętnica zaopatrująca jakąś część mózgu w krew staje się niedrożna, tzn. krew nie przepływa przez nią lub przepływa z ilości niewystarczającej, aby komórki mózgu otrzymały jej tyle, ile potrzebują. Najczęstszą przyczyną zwężenia lub zatkania tętnicy jest miażdżyca. Tak zwane blaszki miażdżycowe (składające się głównie z cholesterolu odkładającego się w ścianie naczynia krwionośnego) stopniowo narastają i coraz bardziej zwężają światło tętnicy, aż w końcu dochodzi do jej całkowitego zablokowania, zwykle wskutek powstania zakrzepu krwi w miejscu zwężenia (wówczas przepływ krwi nagle ustaje). Inną, częstą przyczyną zatkania tętnicy jest jej zator, czyli zablokowanie przez skrzeplinę powstałą w sercu (np. w czasie migotania przedsionków albo na powierzchni zmienionych chorobowo lub sztucznych zastawek serca, bądź w lewej komorze serca po zawale) lub, sporadycznie, w żyłach kończyn – u osób, u których istnieje drożne połączenie między prawym i lewym przedsionkiem serca (tzw. przetrwały otwór owalny). Zator może też wystąpić, gdy fragmenty pękniętej blaszki miażdżycowej, np. w tętnicach szyjnych, odrywają się, docierają z prądem krwi do tętnicy mózgowej i ją zatykają. Kiedy doszło do samoistnego udrożnienia tętnicy, zanim niedokrwione komórki mózgu zostały nieodwracalnie zniszczone, mamy do czynienia z „niedoszłym” udarem – napadem przemijającego niedokrwienia mózgu. Udar krwotoczny Udar krwotoczny (ok. 1/5 przypadków udaru) powstaje w wyniku pęknięcia ściany tętnicy mózgowej i wylania się krwi poza naczynie (potocznie: wylew), wskutek czego krew nie dociera do tkanki mózgowej w obszarze zaopatrywanym przez pękniętą tętnicę. Krew wydostająca się z uszkodzonego naczynia niszczy okoliczną tkankę nerwową i powoduje wzrost ciśnienia wewnątrz czaszki, co zaburza czynność całego mózgu (a nie tylko komórek w miejscu udaru). Udary krwotoczne dzieli się na krwotoki śródmózgowe (uszkodzone naczynie znajduje się wewnątrz mózgu) i krwotoki podpajęczynówkowe (uszkodzone naczynie znajduje się na powierzchni mózgu, a krew gromadzi się między mózgiem a otaczającą go ochronną błoną, zwaną oponą pajęczą). Główną przyczyną krwotoku śródmózgowego jest wieloletnie nadciśnienie tętnicze, powodujące powstawanie tzw. mikrotętniaków (poszerzeń małych tętnic), których ściany są podatne na pęknięcie. Krwotok podpajęczynówkowy zwykle jest spowodowany pęknięciem większego tętniaka lub naczyniaka, będącego skutkiem wrodzonej wady ściany naczynia. Udary krwotoczne są zwykle cięższe niż udary niedokrwienne, częściej kończą się śmiercią lub znaczną niepełnosprawnością, a możliwości ich leczenia są bardziej ograniczone. Jak często występuje udar mózgu? W krajach rozwiniętych każdego roku na udar mózgu zapadają 2 na 1000 osób w populacji ogólnej, ale aż 10 na 1000 osób po 65. roku życia. Udar niedokrwienny występuje najczęściej u osób starszych, natomiast udar krwotoczny zdarza się nierzadko w młodym wieku, jeśli przyczyną są wady budowy ściany tętnic. Jak się objawia udar mózgu? Objawy udaru zależą od tego, jaka część mózgu została uszkodzona. Zatkanie tętnicy doprowadzającej krew do niewielkiego obszaru mózgu powoduje zazwyczaj niewielkie objawy, ale jeśli w tym obszarze znajdują się życiowo ważne struktury (np. ośrodki odpowiedzialne za krążenie krwi i oddychanie, w pniu mózgu), to następstwa ich niedokrwienia mogą być bardzo poważne. Najczęstsze objawy udaru to: osłabienie mięśni twarzy, przejawiające się np. opadnięciem kącika ust po jednej stronie; osłabienie (niedowład) kończyny górnej lub dolnej, albo i górnej i dolnej po tej samej stronie ciała (ale po przeciwnej stronie niż ognisko udaru); chory ma trudności w poruszaniu kończyną, a w skrajnych przypadkach nie może nią wykonać żadnego ruchu; niekiedy towarzyszy temu uczucie drętwienia połowy ciała lub jakiegoś obszaru w obrębie jednej połowy ciała; zaburzenia widzenia, takie jak podwójne widzenie, ograniczenie pola widzenia, a nawet całkowitą utratę widzenia (najczęściej w jednym oku); osłabienie mięśni języka i gardła, co może się ujawnić trudnościami w połykaniu i mówieniu; chory może się krztusić w czasie jedzenia, a jego mowa staje się niewyraźna i trudna do zrozumienia (tzw. dyzartria); zaburzenia równowagi i koordynacji ruchów – ruchy chorego nagle stają się niezgrabne, potyka się, upuszcza przedmioty, ma trudności w ubieraniu się; nagły, bardzo silny ból głowy – zwłaszcza w przypadku krwotoku podpajęczynówkowego; zaburzenia lub utrata przytomności – rozległy udar (znacznej części lub szczególnie ważnych części mózgu) może sprawić, że chory staje się senny, trudno go rozbudzić, mówi nieskładnie, nie wie, gdzie się znajduje i co się z nim dzieje, albo całkowicie traci przytomność. Objawy mogą się nasilać, a następnie, w ciągu kilku lub kilkunastu godzin, częściowo lub całkowicie ustępować, po czym ponownie się nasilać. Jeżeli objawy ustąpią całkowicie przed upływem 24 godzin, to rozpoznaje się napad przemijającego niedokrwienia mózgu. Do około 1/3 udarów dochodzi w czasie snu, a chory stwierdza objawy po przebudzeniu. Co robić w razie wystąpienia objawów? Każdy udar mózgu, nawet z niewielkimi objawami, jest stanem zagrożenia życia i wymaga jak najszybszego leczenia w szpitalu, najlepiej na tzw. oddziale udarowym, wyspecjalizowanym w opiece nad chorymi z udarem. Dotyczy to także napadu przemijającego niedokrwienia mózgu (nawet krótkotrwałego), ponieważ bardzo często poprzedza on o kilka godzin lub dni udar mózgu. Komórki mózgu są bardzo wrażliwe na niedotlenienie i zaczynają umierać już po 4 minutach od wystąpienia udaru. Wielu chorych kwalifikuje się do leczenia, które może odwrócić lub znacznie ograniczyć skutki udaru, pod warunkiem, że leczenie to zostanie zastosowane nie później niż 3 godziny od początku udaru. Liczy się zatem każda sekunda i najważniejsze, co można i należy zrobić, podejrzewając udar mózgu u siebie lub innej osoby, to jak najszybciej zadzwonić po pogotowie ratunkowe. Jak najszybsze dotarcie do szpitala może uratować życie lub uchronić przed ciężką niepełnosprawnością. Nie wolno czekać, aż objawy same ustąpią, próbować się kontaktować ze swoim lekarzem rodzinnym, przyjmować jakichkolwiek leków ani jechać do szpitala samemu lub czekać na podwiezienie przez kogoś innego. Jak lekarz ustala diagnozę udaru mózgu? Lekarz rozpoznaje udar mózgu na podstawie stwierdzonych objawów oraz obrazu tomografii komputerowej lub rezonansu magnetycznego głowy. Niezwłocznie wykonane obrazowanie techniką tomografii komputerowej pozwala rozróżnić udar niedokrwienny i krwotoczny (co ma znaczenie dla sposobu leczenia – zob. niżej) oraz ustalić, czy chory nie ma obrzęku mózgu lub innych zmian wymagających specjalnego postępowania. W początkowym okresie udaru najczęściej nie widać jeszcze, jak duży obszar mózgu uległ uszkodzeniu. Pokaże to dopiero tomografia komputerowa wykonana po kilku dniach i tygodniach (dlatego często badanie to wielokrotnie się powtarza). Jeszcze dokładniej obszar udaru można ocenić w badaniu techniką rezonansu magnetycznego. Wykonuje się także inne badania, takie jak ultrasonografia tętnic szyjnych, echokardiografia i arteriografia tętnic mózgowych oraz badania krwi. Służą one ustaleniu przyczyny udaru mózgu. Jakie są sposoby leczenia udaru mózgu? Początkowe leczenie ma celu zabezpieczenie podstawowych czynności życiowych. Lekarz może zdecydować np. o podłączeniu kroplówki (w celu podawania leków lub uzupełniania płynów i substancji odżywczych), podaniu tlenu do oddychania przez maskę (w celu zwiększenia zaopatrzenia mózgu w tlen) lub podłączeniu respiratora, tj. urządzenia wspomagającego oddychanie (jeżeli chory ma trudności z oddychaniem). Jeżeli od początku udaru (pojawienia się pierwszych objawów) upłynęło mniej niż 3 godziny (a w szczególnych przypadkach nawet do 6 godzin), możliwe jest zastosowanie tkankowego aktywatora plazminogenu (tPA, alteplazy) – leku rozpuszczającego zakrzep zatykający tętnicę. Takie leczenie upośledza jednak ogólną krzepliwość krwi i wiąże się z ryzykiem krwawienia. Stosuje się je wyłącznie u chorych z udarem niedokrwiennym. Alteplazy nie można więc zastosować w przypadku udaru krwotocznego ani u chorych, którzy niedawno przebyli zabieg chirurgiczny (mógłby wystąpić krwotok z rany). Jeżeli jednak tętnica pozostaje zatkana dłużej niż kilka godzin, niedotlenione komórki mózgu ulegają nieodwracalnym zmianom i obumierają. Leczenie tkankowym aktywatorem plazminogenu nie jest już wówczas przydatne. Należy pamiętać, że początek udaru określa się jako ostatni punkt czasowy, kiedy pacjent na pewno był zdrowy (tzn. nie miał objawów udaru). Ponieważ w około jednej trzeciej przypadków do udaru dochodzi w czasie snu, w chwili, gdy chory zauważa objawy (po obudzeniu się), bywa już często za późno na podjęcie leczenia tkankowym aktywatorem plazminogenu (wiadomo jedynie, że pacjent na pewno był zdrowy poprzedniego dnia przed pójściem do łóżka). Jeśli chory nie otrzymał alteplazy, to lekarz zwykle zleca aspirynę (kwas acetylosalicylowy), a niekiedy heparynę. W przypadku udaru krwotocznego nie stosuje się wymienionych wyżej leków. Jeśli wylew krwi spowodował niebezpieczny wzrost ciśnienia wewnątrz czaszki, konieczny bywa zabieg neurochirurgiczny. Gdy przyczyną krwawienia śródczaszkowego jest naczyniak mózgu, to czasami wykonuje się zabieg wewnątrznaczyniowy. Nie potwierdzono skuteczności tzw. leków neuroprotekcyjnych w leczeniu udaru mózgu, nie ma więc uzasadnienia dla ich stosowania. Gdy tylko stan chorego się ustabilizuje, konieczna jest odpowiednia pielęgnacja chorego – w zależności od występujących zaburzeń neurologicznych np. odpowiednie żywienie, zapobieganie odleżynom – oraz intensywna rehabilitacja (zob. niżej). Zabiegi te mają podstawowe znaczenie w ograniczeniu niepełnosprawności po udarze mózgu. W początkowym okresie udaru u chorego nieprzytomnego lub mającego porażone kończyny rehabilitacja polega na odpowiednim układaniu i zmianach pozycji ciała w celu zapobieżenia odleżynom i przykurczom. W miarę poprawy stanu chorego program rehabilitacji jest stopniowo rozszerzany o ćwiczenia fizyczne i zabiegi fizjoterapeutyczne, poprawiające sprawność ruchową i ogólne samopoczucie pacjenta. Chorego przygotowuje się do siadania w łóżku i chodzenia. U chorych z niedowładem kończyn potrzebna może być nauka chodzenia z pomocą chodzika lub laski oraz ćwiczenia poprawiające sprawność palców ręki. U niektórych chorych skutkiem udaru może być afazja, czyli trudności w mówieniu lub rozumieniu mowy spowodowane uszkodzeniem ośrodka mowy w mózgu. Chory cierpiący na afazję może mieć trudności w nazywaniu przedmiotów, nie może sobie przypomnieć imion znajomych osób lub nie potrafi właściwie budować zdań. Pomocą chorym z afazją służy logopeda. Leczenie rehabilitacyjne rozpoczęte w ostrym okresie udaru może być później kontynuowane na specjalistycznym oddziale rehabilitacji neurologicznej. Celem pobytu na takim oddziale jest terapia zajęciowa i nauka funkcjonowania w życiu codziennym oraz przystosowanie do pracy zawodowej pomimo ewentualnych ograniczeń wynikających z zaburzeń neurologicznych pozostałych po udarze. Pokonanie trudności emocjonalnych ułatwia psychoterapia. Pomocy udzielają też stowarzyszenia chorych. Czy jest możliwe całkowite wyleczenie udaru mózgu? Chory z udarem niedokrwiennym, który odpowiednio wcześnie otrzymał alteplazę, ma bardzo duże szanse na całkowite ustąpienie zaburzeń neurologicznych. U większości chorych, którzy doznali udaru mózgu, zwłaszcza tych, którzy nie otrzymali alteplazy, zaburzenia neurologiczne z upływem czasu częściowo się zmniejszają, ale zwykle nie ustępują całkowicie. Komórki mózgu, które obumarły, już się nie zregenerują, ale nie wszystkie niedotlenione komórki ulegają nieodwracalnemu uszkodzeniu. Wiele z nich po początkowym „szoku”, jakim był dla nich udar, są zdolne na nowo podjąć swoją pracę. Ponadto, dzięki tzw. plastyczności mózgu, niektóre komórki są w stanie częściowo przejąć funkcję komórek, które zginęły. Plastyczność mózgu jest zazwyczaj tym większa, im młodszy jest chory. W odzyskiwaniu utraconej sprawności bardzo pomaga rehabilitacja odpowiednio dostosowana do potrzeb chorego. Nawet pomimo najlepszej opieki medycznej umiera około 1/3 chorych, którzy doznali udaru (1/2 chorych z udarem krwotocznym), co sprawia, że udar mózgu jest trzecią pod względem częstości przyczyną zgonów, po nowotworach i chorobach serca. Wielu chorych do końca życia cierpi z powodu ciężkiej niepełnosprawności, niejednokrotnie mając ograniczony kontakt z otoczeniem i wymagając stałej opieki innych osób. Najczęściej dotyczy to chorych, których stan od początku udaru był bardzo ciężki (np. wskutek zatkania dużej tętnicy, doprowadzającej krew do dużej części mózgu). Co należy robić po zakończeniu leczenia? Po zakończeniu leczenia w szpitalu kontynuuje się odpowiednią rehabilitację. Opiekę w domu nad niepełnosprawnym chorym po udarze mózgu omówiono w tekście „Opieka nad chorym w domu”. Ponadto lekarz będzie dążył do usunięcia przyczyny udaru, aby zapobiec wystąpieniu kolejnego udaru w przyszłości. Przede wszystkim konieczne jest skuteczne leczenie chorób, które zwiększają zagrożenie udarem mózgu, czyli nadciśnienia tętniczego, cukrzycy, hipercholesterolemii (czyli dużego stężenia cholesterolu we krwi). Obejmuje ono, oprócz przyjmowania odpowiednich leków, właściwą dietę, aktywność fizyczną i niepalenie tytoniu (zob. odpowiednie rozdziały). Jeśli nie została usunięta przyczyna powstawania skrzeplin w sercu, co grozi kolejnymi zatorami mózgowymi (zob. wyżej), to chory do końca życia powinien przyjmować leki hamujące krzepnięcie krwi, tzw. doustne antykoagulanty. Jeśli przyczyną udaru było zwężenie tętnicy szyjnej, lekarz może uznać za wskazane poszerzenie zwężenia za pomocą cewnika wprowadzonego do tętnicy i wszczepienie w miejscu zwężenia tzw. Stentu, w celu utrzymania dobrego przepływu krwi. Niekiedy w celu udrożnienia tętnicy wykonuje się operację nazywaną endarterektomią szyjną. Każdy chory po udarze niedokrwiennym lub napadzie przemijającego niedokrwienia mózgu, jeśli nie musi przyjmować leku hamującego krzepliwość krwi (zob. wyżej), powinien zażywać lek hamujący czynność płytek krwi – aspirynę, klopidogrel lub tiklopidynę (wybór leku należy do lekarza). Co robić, aby uniknąć zachorowania? Zapobieganie udarom mózgu u osób zdrowych (tzw. profilaktyka pierwotna) polega na zapobieganiu chorobom zwiększającym zagrożenie udarem (nadciśnienie tętnicze, cukrzyca, miażdżyca) oraz na wczesnym ich wykrywaniu i skutecznym leczeniu.